10. Kitap : Fotoğrafı Sana Gönderiyorum - Selim İleri

Yazarın diğer kitaplarını bilmiyorsanız, okumamışsanız, sadece öykü ve romanlarını değil, incelemelerini, denemelerini de gözden geçirmemişseniz; bu öykülerin tadını çıkarmakta biraz zorlanacaksınız diyor bir yazısında Doğan Hızlan ve nedenini şöyle açıklıyor, Selim İleri’nin biyografik izdüşümlerle kitaplarının, yazdıklarının, okuduklarının birbiri içindeki çetrefil örgüsü sizi zorlayabilir.

Kitabı elime aldıktan ve bu öykülerin bir nevi tortular toplamı olduğunu anladıktan sonra, zihnimin bir köşesine minik bir not düşüyorum, Selim İleri’nin diğer kitaplarını okuduktan sonra, bu kitabı yeniden oku! Eminim karşısına geçip bakmaktan keyif aldığın, gözlerini okşayan, seni sakinleştiren, durup dinlenmeni sağlayan bu fotoğrafa, Selim ileri’nin diğer kitaplarını da okunduktan sonra yeniden baktığında bu bakış seni kendine daha çok çekecek ve sen o fotoğrafın derinliğini daha fazla hissedeceksin, şimdi sanki birazcık dışında gibisin, gibi değil, öylesin!

Sıradan, kuytu köşeli, içinden ırmaklar geçen ve gölgelerin bol olduğu bu küçük dünyamda yaşamımı güzelleştiren kitapları okurken sayfaların köşelerine kimi zaman insanlar iliştiriveriyorum. Bazı kitaplar bana tanıdığım ya da hiç tanımadığım, diyelim yolda gördüğüm, bir anlığına önünden geçip gittiğim kimseleri sayfalarına katıp gözümün önüne getirebiliyor, bir bakmışım onunla sayfaları beraber çeviriyoruz, nasıl ki Kılavuz’u Geveze ve Aylak Kedi ile birlikte okumuşsam, bu kitabı da Beyaz Tuval ile birlikte tüketiyorum, bir anda ikimiz Madam Jüliyet’in köşkünde nane yapraklı limonata yudumluyoruz… İkimizin de günü pek güzel…

İçlerinde en çok hangi öykü dersen beğendiğin, hiç düşünmeden ilk sıraya Şahane Bir Tuvalet’i yerleştiririm.

Bu kitapta da altını çizdiğim, üstünü boyadığım nice satır var, izninle boyalı satırları da bırakıp uzaklaşıyorum.

Şahane Bir Tuvalet (S.15)

Madam Jüliyet öykü yazdırıyor.
İç sızlatan şişeler.
Küçük erkek çocuklarının mutsuz anne aşkları.
Diplerinde sarı, kahverengi, kızıl, paslı tortularla ‘parfön’ şişeleri. Çocuk alıp koklamaya bayılırdı.
“ Büyüyünce vallahi ıtriyatçı olacak…” Amiral Cevat Bey’in karısı Nezihe Hanımefendinin kahkahası. Parmakların kibarca örttüğü kahkaha. Çocuk, kahkahaya uzanmış kıpkırmızı ojeli sivri tırnaklara bakar, annesinin niye oje sürmediğini düşünürdü.
Çocuk ve kadın konuşmazlardı. Fakat sessizlik konuşur ve ölümlerden sonraya anılar bırakırdı.
Zaman geçerve yazdığımız ânın bütün resimleri değişir. Sonra yine yazmaya çalışır, o resimleri diriltmek isteriz.

***

O zamanlar annemin çeyiziyle birlikte getirdiği ceviz kaplama gardıropta saklı duran, eski bir şifon eşarba sarılı, yalnızca özel günlerde kullanılan, sonra yine eski eşarba sarılan, siyah, küçük, po dö süet çantasını artık deri ülgerini, kadife yumuşaklığını yitirdiği için severdim.

***

Kumsalında bir dilimi beyaz, bir dilimi mavi deniz topları oynanan plaj.
Çiçekli emprime, eteğindeki geniş büzgüsü tek süsü olan, dekoltesiz bir giysiydi. Geceye müziğe dansa kahkaya değil, öğleden sonralara, yaz akşamüzerlerine, mutsuz evlere geri dönüşlere dikilmişti.

Hayat Sönüp Giderken ( S.32)

Kalmak ve ayrılmak.
Gitmek ve dönmek.

Kalmak ve ayrılmak en çok adalarda hissedilir. Çocukluğumda ne zaman Adalar'a gitsek, dönüşler canımı yakardı. Kalanları kıskanırdım. Bizim günübirlik adalarımızdan geriye yaşanmamışlık kalır, sanki birkaç saat içinde sönmüş uçan balonlar. Yaz akşamı Adalar'da kalanlarsa, iskele çevresinde, rıhtım yolunda bisikletleriyle dolaşan çocuklardır, pastaneler, dondurmalar, faytonlar, fayton kornaları, bisiklet kornaları, yarın yine deniz, plaj. Bizi geri götürecek vapur iskeleye yanaşınca, bisikletli çocukların karşılamak için bekledikleri kişiler iner önce. Onlarınki hep kavuşma, bizim payımıza düşen hep ayrılmadır. Biz sönmüş uçan balonlar sessizce vapura bineriz. ..

******

Güvercingöğsünün yeşil, mavi, pembe, arasında, böcek kabuğuna benzer, hangi yandan baksak değişen, şimdi pembeyken, şimdi mavi, yanardöner bir renk olduğunu öğrenince havalara uçmuştum.

******

Beni buraya çeken - şüphesiz ki kendi istencim dışında gelmiştim- koşulları gözden geçirmeye çalışıyordum. Artık her şeyde, tiyatro dekorunda gördüğüm yalı bahçesinde, manolya ağacında, dalgaların seslerinde, saymaya çalıştığım küçücük ve kumlara karışmış şeytanminarelerinde, çiçek, giysi, insan bezemeli çini sobada, hıçkırıklarda, darmadağık, fakat beni hep buraya getiren sebepler olmalıydı.

Perisiz Evler (S.84)

Hasan Ecza Depo'sunun menekşe kolonyasıyla Yardley'in lavanta kolonyası ve pudra kutusu Cihangir'deki evdeydi.

Evimize yalnız limon kolonyası ve pek seyrek, pek ender olarak da Yardley marka lavanta kolonyası girerdi. Limon kolonyasından hoşlanmazdım. Hastaneyi, ıstırabı, ölümü çağrıştırıyordu. Yardley ancak özel günlerde sürülebilirdi.

Yardley lavantalarının etiketlerinde, yüz elli yıl öncesinin sömürge imparatorluklarından, mutlu bir genç kadın, mutlu çocuklar, kollarında hasır sepetler, sepetlerde tombul tombul lavanta çiçekleri. Kadın ve çocuklar bize bakarlardı. Hayalimde onları büyütüp karşıma alırdım.

Ayrıca, bir de, Yardley marka talk pudra kutumuz vardı. Pudra bitmiş, teneke kutu duruyor. Demirbaş kutuya yerli talk pudrası konurdu, Fredo.

Menekşe kolonyasına geri dönüyorum :
Berber Kriton'dakiler kapaksızken, Hasan Ecza Deposu'nun vitrinindeki şişeler hem yusyuvarlacık mor kapaklı, hem eflâtun jelatinle kaplıydı.

Günün birinde bana orta boy bir menekşe kolonyası alındı. Etiketteki harcıâlem çiçeklerle sevgimiz -benim onlara, onların bana- hiçbir zaman dinmemiştir.
Gelgelim, Dürer'in unutulmaz menekşelerini gördükten sonra, etiketteki cılız, Mahmutpaşa işi menekşelere gönlüm burkuldu.

Albrecht Dürer'in yalın, soylu menekşeleri, fildişi kuleye çekilmişçesine, mavi kan taşıyormuşçasına, bizden uzak, benim etiket menekşelerime yabancıydı. Yine de gönül yakıyorlardı. Görkemlerine, soğuk güzelliklerine, kapılmamak elde değildi.
Bu güzellik apaçık eziyordu.
Ne varki ilk gözağrım, etiketin şimdi çaresiz kalakalmış menekşelerinden de asla vazgeçemiyordum. Onlar benim için hâlâ çok güzel ve anlamlıydı. Hattâ, aşk şiirlerinin, aşk mektuplarının beylik menekşelerine daha yakın, daha özdeş.

Zaten ne o mektupların, şiirlerin beylik menekşelerini küçümsedim, ne Dürer'in yüce menekşelerine tapınmaktan ürktüm. Bu ikisi bende içiçe yaşadı.